Produkcja

Historia GWs

Greenways w USA

Za kolebkę ruchu greenways uważa się Stany Zjednoczone. Słowo greenways pojawiło się tam po raz pierwszy w latach 50. XX wieku w kontekście ścieżek rekreacyjnych (pieszych i rowerowych) służących promocji aktywnego stylu życia i niezmotoryzowanych środków transportu, tworzonych głównie na terenach miejskich. W roku 1987 dzięki wspólnej inicjatywie prezydenckiej Komisji ds. rekreacji – President’s Commission on American Outdoors (kierowanej przez ówczesnego gubernatora stanu Tennessee – Alexandra Lamara) oraz aktywności ówczesnego prezydenta National Geographic Society – Gilberta Grosvenora ogłoszono długofalowy cel strategiczny – „utworzenie sieci greenways w całej Ameryce!”.

Dzisiaj w USA istnieje ponad 18 tysięcy kilometrów zielonych szlaków. Działają setki organizacji pozarządowych zajmujących się rozwojem idei greenways na szczeblu krajowym, stanowym, powiatowym i lokalnym. Realizację greenways wspierają również administracje terenów prawnie chronionych oraz samorządy, które często powołują nawet specjalne stanowiska dla urzędników ds. greenways. Wszystkie te inicjatywy odbywają się w oparciu o szerokie partnerstwo sektora publicznego, biznesowego i pozarządowego.


Wybrane organizacje zajmujące się Greenways w USA:

Greenways w Europie Zachodniej

W krajach Europy Zachodniej idea greenways została rozpowszechniona z końcem lat 80. i w latach 90. Greenways w krajach Unii Europejskiej rozumiane są jako zielone korytarze turystyczne, rekreacyjne i komunikacyjne tworzone dla niezmotoryzowanych form transportu. To niezależne i niekolidujące z transportem samochodowym ścieżki biegnące wzdłuż dawnych, historycznych szlaków, naturalnych korytarzy ekologicznych lub opuszczonych i nieużytkowanych traktów komunikacyjnych (np. dawnych trakcji kolejowych). Ich celem jest promocja aktywnego stylu życia, poprawa zdrowia, ochrona środowiska naturalnego, zmniejszanie zanieczyszczeń powodowanych przez motoryzację oraz tworzenie bezpiecznych tras dojazdu lub dojścia do pracy i szkoły. W 1997 r. w Namur, w Belgii powstało Europejskie Stowarzyszenie na rzecz Greenways (European Greenways Association - EGWA), które skupia dziś 35 członków – narodowe organizacje i instytucje zajmujące się tworzeniem i promocją greenways. Najbardziej aktywni są partnerzy z Belgii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Francji, Irlandii oraz Republiki Czeskiej. Wiele zielonych szlaków w Europie Zachodniej powstało na bazie nieużytkowanych, opuszczonych liniach kolejowych (są to tzw. rails-to-trails).Europejskie Stowarzyszenie Greenways współpracuje z instytucjami europejskimi nad rozwojem i kształtowaniem polityki UE w zakresie rozwoju zrównoważonego, środowiska naturalnego, równomiernego rozwoju regionów i zatrudnienia. EGWA włącza się również w organizację i promocję Europejskiego Tygodnia Zrównoważonego Transportu (Mobilności) – European Mobility Week organizowanego co roku 16-22 września w ponad 1300 miast i miejscowości europejskich (zob. www.mobilityweek-europe.org).


Wybrane organizacje zajmujące się Greenways w Europie Zachodniej:

Greenways w Europie Środkowo-Wschodniej

Prekursorami idei greenways w Europie Środkowo-Wschodniej byli Czesi. Pomysł tworzenia zielonych ścieżek w Republice Czeskiej narodził się już w 1990 roku. Grupa Amerykanów, na czele z Lu Chmielarzem, mających czeskie korzenie, postanowiła przeszczepić na grunt środkowoeuropejski świetnie rozwijającą się koncepcję greenways w USA. Pierwszą inicjatywą była trasa łączącą Wiedeń z Pragą (Praga-Wiedeń Greenways). W roku 1998 zarządzanie programem przejęła czeska Fundacja Partnerstwo dla Środowiska – Nadace Partnerství z Brna wzbogacając go o aspekty środowiskowe i społeczne.


Program Greenways (CEG – Central & Eastern European Greenways) jako pozarządowa inicjatywa rozwijana w regionie Europy Środkowo-Wschodniej został wylansowany w 2000 roku. Jest on realizowany w ramach międzynarodowego Stowarzyszenia "Environmental Partnership for Sustainable Development", które stanowi konsorcjum fundacji działających w Polsce (Fundacja Partnerstwo dla Środowiska), Republice Czeskiej, na Słowacji, Węgrzech, w Rumunii i Bułgarii. Do sieci greenways CEG należy obecnie 9 długodystansowych zielonych szlaków oraz kilkanaście szlaków lokalnych i miejskich. Wszystkie zielone szlaki – greenways w Europie Środkowo-Wschodniej są realizowane zgodnie ze wspólnymi kryteriami. Od 2005 r. w ramach programu CEG co roku przyznawana jest Nagroda Zielonych Szlaków - Greenways im. Laurance’a S. Rockefellera dla najlepszej inicjatywy greenways w Europie Środkowo-Wschodniej.

Program CEG jest rozszerzany o nowe inicjatywy i organizacje partnerskie z innych krajów regionu, w szczególności z Austrii, Niemiec, Białorusi, Ukrainy, Serbii, Czarnogóry, Bośni i Hercegowiny, Słowenii i Macedonii.

Wybrane organizacje zajmujące się Greenways w Europie Środkowo-Wschodniej:

 

Greenways na Białorusi

Popularyzację turystyki wiejskiej i ekologicznej wśród lokalnych społeczności na Białorusi zapoczątkowała utworzona w 2002 r. Organizacja Społeczna „Аgrо i Ekoturystyka” (Общественное Объединение „Агро- и Экотуризм” - OSAiE), zrzeszająca ponad 300 osób, głównie mieszkańców wsi białoruskiej. Dzięki działalności tej organizacji i aktywności jej Prezesa – Walerii Klicunovej, na terytorium całego kraju powstało prawie 70 gospodarstw gościnnych.

W 2004 r. Organizacja Społeczna „Agro i Ekoturystyka” (OSAiE), przy pomocy merytorycznej i organizacyjnej Fundacji Partnerstwo dla Środowiska oraz zaangażowaniu Krajowego Koordynatora Greenways – Dominiki Zaręby, rozpoczęła projekt tworzenia na Białorusi zielonych szlaków greenways. Pierwszym impulsem do rozpoczęcia całego przedsięwzięcia był półroczny staż, który Fundacja zorganizowała w Krakowie dla stypendystki Programu Kirklanda (2003-2004) – Eleny Wietrowej, w ramach którego powstała autorska praca dyplomowa na temat możliwości rozwoju greenways na Białorusi.

W ramach współpracy Organizacji Społecznej „Agro i Ekoturystyka” oraz Fundacji Partnerstwo dla Środowiska w latach 2004-2005 (dzięki pozyskanym dotacjom z m.in. Programu RITA – Przemiany w Regionie oraz Komisji Europejskiej DG-Environment) obyły się 2 polsko-białoruskie wizyty studialne oraz międzynarodowa sesja ekspertów z Polski, USA, Wielkiej Brytanii i Czarnogóry. Przedstawiciele organizacji OSAiE brali udział w konferencjach i seminariach dot. ekoturystyki i zielonych szlaków – greenways w Polsce. Zorganizowano także study tour po polskich zielonych szlakach dla liderów z terenów wiejskich Białorusi oraz wydano kilka publikacji o greenways w jęz. polskim, rosyjskim i białoruskim. To wszystko zaowocowało powstaniem na Białorusi pierwszych inicjatyw ekoturystycznych opartych o ideę greenways, wykorzystujących sieć gospodarstw gościnnych oraz umiejętności, wiedzę i entuzjazm członków Stowarzyszenia. W 2006 r. dzięki dotacji Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP powstała strona internetowa białoruskich zielonych szlaków www.greenways.by.

Organizacja Społeczna „Agro i Ekoturytyka”, Общественное Объединение «Агро- и Экотуризм» www.ruralbelarus.by www.greenbelarus.com

 
Sieć Greenways na Białorusi
Zdjęcia, teksty: Dominika Zaręba, Valeria Klitsounova, Elena Vetrova, Tsimur Kroll | Rysunki: Iwona-Siwek Front
Projekt "Zielone Szlaki Greenways dla Białorusi" realizowany przez Fundację Partnerstwo dla Środowiska we współpracy z Organizacją Społeczna "Agro i Ekoturystyka", został sfinansowany w ramach programu pomocy zagranicznej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w 2006