Спадчына і Экамузеі

(Тэкст: Barbara Kazior)

Экамузеі і Зялёныя Шляхі (Greenways)

Пры Зялёных Шляхах (greenways) атрымалі развіццё экамузеі - ініцыятывы, накіраваныя на ахову і экспазіцыю ўнікальных славутасцяў мясцовай спадчыны, актывізацыю і ўцягванне ў гэта чальцоў мясцовых супольнасцяў, паляпшэнне якасці жыцця сельскіх жыхароў у духу ўстойлівага развіцця. Экамузеі часта служаць напаўненнем рэгіянальных, нацыянальных або міжнародных Зялёных Шляхоў (greenways). У Польшчы яны развіваюцца, напрыклад, на маршруце Бурштынавы Шлях (Экамузей Ланцкарона, Экамузей Баб'я Гура або Экамузей Апатаў-Іваніска). Шматлікія лакальныя экамузеі адчыняюцца ў Дольным Шлянску (Dolnym Śląsku), сярод іх Экамузей Дымаркі (Dymarki) у Таркаліцах (Tarchalicach) або Экамузей Цістэрскія (Cysterskie) у Любяжы, якія вельмі ўпрыгожваюць маршрут Шлях Одры (Szlak Odry). У Бэшчадах на маршруце "Зялёны Ровар (Zielony Rower)" Greenway ва Ўсходніх Карпатах (Karpaty Wschodnie) з'явіўся ўзорны экамузей "Тры Культуры ў Лютавісках (Trzy Kultury w Lutowiskach)".

Што ёсць экамузей?

Экамузей - гэта сетка размешчаных на тэрыторыі раёна аб'ектаў, якія ўяўляюць сабой "жывую" калекцыю, якая дэманструе прыродныя і культурныя багацці рэгіёна і якая служыць крыніцай дадатковага прыбытку для мясцовых жыхароў. Характэрныя рысы рэгіёна ўяўляюцца ў выглядзе лучнасці прыродных асаблівасцяў і дзейнасці людзей, мінулай і сапраўднай (па азначэнні Фонду "Партнёрства для Навакольнага Асяроддзя"). Экамузей паказвае аўтэнтычнасць месца шляхам прэзентацыі прыродна-культурных рэсурсаў і дзейнасці яго жыхароў, аб'ядноўваючы гэта з пасоўваннем, спазнаннем і развіццём рэгіёну, ствараючы пры гэтым магчымасць інтэграцыі людзей і ініцыятыў.

Экамузей - гэта прадпрыемства, ствараемае "знізу", заснаванае на народнай мудрасці і арганічным веданні рэгіёна, запазычаным з мясцовай гісторыі і традыцый, прадстаўленае жывой і цікавай выявай, у адпаведнасці з патрабаваннямі аховы спадчыны і эканамічнымі патрэбнасцямі мясцовых жыхароў.

Тэрмін "экамузей" упершыню быў уведзены ў Францыі Хуга дэ Варын (Hugues de Varine) у 1971г., а першыя ініцыятывы, якія атрымалі статут экамузеяў, з'явіліся ў Ле Креўсот (Le Creusot) у 1974г. і ў Гранд Ланд (Grande Lande) у 1975г. Краіна, дзе досыць рана развіўся рух экамузеяў, - Швецыя, у якой з'явіліся значныя па маштабе, рэгіянальныя прадпрыемствы.

Крытэрыі экамузеяў

1. Экамузеі засноўваюцца на мясцовай прыроднай і культурнай спадчыне, і з'яўляюцца спосабам яго захавання, культываванні і экспанаванні.

2. Экамузеі грунтуюцца на аўтэнтычных элементах спадчыны, для яго перапрацоўкі і ажыўленні.

3. Экамузеі ствараюцца і кіруюцца "знізу" (напрыклад, мясцовай/рэгіянальнай арганізацыяй або ўстановай).

4. Экамузеі прапагандуюць тэхналогіі і транспартныя сродкі, спрыяльныя для навакольнага асяроддзя.

5. Экамузеі інтэгруюць усе ключавыя элементы: інфармацыйны цэнтр з дакументацыяй, месцы і аб'екты, размешчаныя на тэрыторыі рэгіёна, "жывыя" майстар-класы і паказы, сетка маршрутаў і сцежак, падзеі на маршруце - у аб'яднаны турпрадукт.

6. Экамузеі дапамагаюць з'яўленню і ўмацаванню нацыянальнай самасвядомасці і актывізацыі мясцовых супольнасцяў.

7. Экамузеі ствараюцца і развіваюцца на партнёрскай аснове мясцовага ўзроўня.

Асноўныя элементы экамузея

1. інфармацыйны цэнтр з дакументацыяй, адказны за каардынацыю, развіццё, пасоўванне, стварэнне турпрадукта, а таксама правядзенне навукова-даследчай, выдавецкай, дакументальнай і інфармацыйнай дзейнасці.

2. спіс славутасцяў (экспанатаў), размешчаных на тэрыторыі, або калекцыя аб'ектаў і месцаў, якія гавораць аб характары і ўнікальнасці рэгіёна, г.з. складаюць сутнасць экамузея. Да гэтай групы ставяцца, у тым ліку, касцёлы, замкі, абшарніцкія сядзібы, капліцы, характэрныя забудовы, арэалы размяшчэння мясцовых выглядаў флоры і фаўны, месцы для агляду, геалагічныя асаблівасці і г.д., у залежнасці ад таго, чым можа пахваліцца дадзены рэгіён.

3. майстар-класы і дэманстрацыйныя паказы робяць "жывую" прэзентацыю спадчыны, падчас якіх народныя ўмельцы і рамеснікі дэманструюць творчы і вытворчы працэс.

4. сетка пазначаных маршрутаў і сцежак, якія забяспечваюць зручную сувязь паміж аб'ектамі. Экамузеі прапагандуюць сродкі перамяшчэння без матораў, у сувязі з чым прыярытэт аказваецца пешым сцежкам, веласіпедным дарожкам, конным і водным маршрутам, і г.д.

5. цыклічныя і разавыя святы, якія арганізоўваюцца для падвышэння прывабнасці і прыцягненні ўвагі да прапановы экамузея, а таксама з мэтай азнаямлення наведвальнікаў з мясцовымі звычаямі і традыцыямі.

Прыклады экамузеяў

Экамузей Фальбыгдэн-Атрадэлен (Falbygden-Ätradalen) у Швецыі
Экамузей Трох Культур у Лутавісках (Lutowiska) (Маршрут Зялёны Ровар - Greenway - Усходнія Карпаты)
Экамузей Ланцкарона (Lanckorona) (Бурштынавы Шлях (Bursztynowy Szlak - Greenways)

Меню Что ёсць Зялёныя Шляхі Крытэрыі Зялёных Шляхаў Метады Зялёных Шляхаў Сетка Зялёных Шляхаў у Цэнтральнай і Усходняй Еўропе Спадчына і Экалагічныя Музэі Гісторыя Зялёных Шляхаў Сувязь з намі Production	Спадчына і Экамузеі (Тэкст: Barbara Kazior) Экамузеі і Зялёныя Шляхі (Greenways) Пры Зялёных Шляхах (greenways) атрымалі развіццё экамузеі - ініцыятывы, накіраваныя на ахову і экспазіцыю ўнікальных славутасцяў мясцовай спадчыны, актывізацыю і ўцягванне ў гэта чальцоў мясцовых супольнасцяў, паляпшэнне якасці жыцця сельскіх жыхароў у духу ўстойлівага развіцця. Экамузеі часта служаць напаўненнем рэгіянальных, нацыянальных або міжнародных Зялёных Шляхоў (greenways). У Польшчы яны развіваюцца, напрыклад, на маршруце Бурштынавы Шлях (Экамузей Ланцкарона, Экамузей Баб'я Гура або Экамузей Апатаў-Іваніска). Шматлікія лакальныя экамузеі адчыняюцца ў Дольным Шлянску (Dolnym Śląsku), сярод іх Экамузей Дымаркі (Dymarki) у Таркаліцах (Tarchalicach) або Экамузей Цістэрскія (Cysterskie) у Любяжы, якія вельмі ўпрыгожваюць маршрут Шлях Одры (Szlak Odry). У Бэшчадах на маршруце "Зялёны Ровар (Zielony Rower)" Greenway ва Ўсходніх Карпатах (Karpaty Wschodnie) з'явіўся ўзорны экамузей "Тры Культуры ў Лютавісках (Trzy Kultury w Lutowiskach)". Што ёсць экамузей? Экамузей - гэта сетка размешчаных на тэрыторыі раёна аб'ектаў, якія ўяўляюць сабой "жывую" калекцыю, якая дэманструе прыродныя і культурныя багацці рэгіёна і якая служыць крыніцай дадатковага прыбытку для мясцовых жыхароў. Характэрныя рысы рэгіёна ўяўляюцца ў выглядзе лучнасці прыродных асаблівасцяў і дзейнасці людзей, мінулай і сапраўднай (па азначэнні Фонду "Партнёрства для Навакольнага Асяроддзя"). Экамузей паказвае аўтэнтычнасць месца шляхам прэзентацыі прыродна-культурных рэсурсаў і дзейнасці яго жыхароў, аб'ядноўваючы гэта з пасоўваннем, спазнаннем і развіццём рэгіёну, ствараючы пры гэтым магчымасць інтэграцыі людзей і ініцыятыў. Экамузей - гэта прадпрыемства, ствараемае "знізу", заснаванае на народнай мудрасці і арганічным веданні рэгіёна, запазычаным з мясцовай гісторыі і традыцый, прадстаўленае жывой і цікавай выявай, у адпаведнасці з патрабаваннямі аховы спадчыны і эканамічнымі патрэбнасцямі мясцовых жыхароў. Тэрмін "экамузей" упершыню быў уведзены ў Францыі Хуга дэ Варын (Hugues de Varine) у 1971г., а першыя ініцыятывы, якія атрымалі статут экамузеяў, з'явіліся ў Ле Креўсот (Le Creusot) у 1974г. і ў Гранд Ланд (Grande Lande) у 1975г. Краіна, дзе досыць рана развіўся рух экамузеяў, - Швецыя, у якой з'явіліся значныя па маштабе, рэгіянальныя прадпрыемствы. Крытэрыі экамузеяў 1. Экамузеі засноўваюцца на мясцовай прыроднай і культурнай спадчыне, і з'яўляюцца спосабам яго захавання, культываванні і экспанаванні. 2. Экамузеі грунтуюцца на аўтэнтычных элементах спадчыны, для яго перапрацоўкі і ажыўленні. 3. Экамузеі ствараюцца і кіруюцца "знізу" (напрыклад, мясцовай/рэгіянальнай арганізацыяй або ўстановай). 4. Экамузеі прапагандуюць тэхналогіі і транспартныя сродкі, спрыяльныя для навакольнага асяроддзя. 5. Экамузеі інтэгруюць усе ключавыя элементы: інфармацыйны цэнтр з дакументацыяй, месцы і аб'екты, размешчаныя на тэрыторыі рэгіёна, "жывыя" майстар-класы і паказы, сетка маршрутаў і сцежак, падзеі на маршруце - у аб'яднаны турпрадукт. 6. Экамузеі дапамагаюць з'яўленню і ўмацаванню нацыянальнай самасвядомасці і актывізацыі мясцовых супольнасцяў. 7. Экамузеі ствараюцца і развіваюцца на партнёрскай аснове мясцовага ўзроўня. Асноўныя элементы экамузея 1. інфармацыйны цэнтр з дакументацыяй, адказны за каардынацыю, развіццё, пасоўванне, стварэнне турпрадукта, а таксама правядзенне навукова-даследчай, выдавецкай, дакументальнай і інфармацыйнай дзейнасці. 2. спіс славутасцяў (экспанатаў), размешчаных на тэрыторыі, або калекцыя аб'ектаў і месцаў, якія гавораць аб характары і ўнікальнасці рэгіёна, г.з. складаюць сутнасць экамузея. Да гэтай групы ставяцца, у тым ліку, касцёлы, замкі, абшарніцкія сядзібы, капліцы, характэрныя забудовы, арэалы размяшчэння мясцовых выглядаў флоры і фаўны, месцы для агляду, геалагічныя асаблівасці і г.д., у залежнасці ад таго, чым можа пахваліцца дадзены рэгіён. 3. майстар-класы і дэманстрацыйныя паказы робяць "жывую" прэзентацыю спадчыны, падчас якіх народныя ўмельцы і рамеснікі дэманструюць творчы і вытворчы працэс. 4. сетка пазначаных маршрутаў і сцежак, якія забяспечваюць зручную сувязь паміж аб'ектамі. Экамузеі прапагандуюць сродкі перамяшчэння без матораў, у сувязі з чым прыярытэт аказваецца пешым сцежкам, веласіпедным дарожкам, конным і водным маршрутам, і г.д. 5. цыклічныя і разавыя святы, якія арганізоўваюцца для падвышэння прывабнасці і прыцягненні ўвагі да прапановы экамузея, а таксама з мэтай азнаямлення наведвальнікаў з мясцовымі звычаямі і традыцыямі. Прыклады экамузеяў Экамузей Фальбыгдэн-Атрадэлен (Falbygden-Ätradalen) у Швецыі Экамузей Трох Культур у Лутавісках (Lutowiska) (Маршрут Зялёны Ровар - Greenway - Усходнія Карпаты) Экамузей Ланцкарона (Lanckorona) (Бурштынавы Шлях (Bursztynowy Szlak - Greenways)	Сетка Зялёных Шляхаў у Беларусі
Фотаздымкі, тэкст: Дамініка Зарэба, Валерыя Кліцунова, Алена Ветрава, Цiмур Крoлл \| Малюнкі: Івона Сівэк-Фронт
Праект "Зялёныя Шляхі для Беларусі" быў ажыццёўлены Польскім Фондам Еўрапейскага Партнёрства і Беларускай Асацыяцыяй "Агра і Экатурызм" пры падтрымцы і фінансаванні Праграмай Польскай Дапамогі Міністэрства Замежных Спраў Рэспублікі Польшча ў 2006 годзе.